ދިވެހީން އޭދަފުށި ދަންނަން ފެށީ ބްރެޒިލްގެ ގޮތުގައެއް ނޫނެވެ. ރާއްޖޭގެ އެންމެ ފަންނުވެރި، ސަގާފީ މަސައްކަތްތެރި އެއް ރަށުގެ ގޮތުގައެވެ. ދިވެހި ފަންނުވެރި މަސައްކަތުން ވަރުގަދަ އިގްތިޞާދެއް އުފެއްދި ރަށެއްގެ ގޮތުގައެވެ. ހުނަރުވެރީންނާއި ހިންގުންތެރީންގެ ރަށެއްގެ ގޮތުގައެވެ. އެންމެ ފަހަށް ރާއްޖޭގަ ފޭލިވިޔުން އޮތް ރަށުގެ ގޮތުގައެވެ. އެހެން ނަމަވެސް އެ މުހިންމު ތާރީޚީ މަސައްކަތް ދަންނަ މީހަކު، އެ މަސައްކަތަށް ބޭނުންކުރި ހަރެއް، ސަރަކައެއް، ކުރީގެ ފޭއްޔެއްހައި ހިސާބުވެސް މިއަދު އެ ރަށުގައިނެތެވެ. އޭދަފުށީގެ އެ މުހިންމު ތާރީޚީ އައިޑެންޓިޓީ އެކަށް ގެއްލި، މިއަދު އެއީ ބ. ބްރެޒިލެވެ. ރާއްޖޭގެ ފުޓްބޯޅައިގެ ބްރެޒިލެވެ. އެހެންނަމަވެސް، ފޭލިވިޔުމުގެ ތާރީޚާ ގުޅިފައިވާ “ހޮނިހިރު ބަތްޕެނުން” ރަހަ ހެޔޮވަރުކޮށެވެ.

އޭދަފުށީ ފޭލީގެ ހަނދާންތައް އެއްގޮތަކުން މިހާރު ދެމިގެންދަނީ ފުޓްބޯޅައިގެތެރެއިންނެވެ. އޭދަފުށީ ފުޓްބޯޅައާ ބަތްޕެނުގެ ވާހަކައިންނެވެ. އޭދަފުށީ ބަތްޕެނުގެ ނަން ރާއްޖެއަށް ފަހުން މަޝްހޫރުވީ ގޮތަކީ، އޭދަފުށީ ބ.ސ. މ. ދ ޖަމިއްޔާގެ ޓީމަކާއި މާލޭ ވިކްޓަރީ ސްޕޯރޓްސް ކްލަބް ކުޅުނު ގައުމީ މުބާރާތެއްގެ މެޗެއްގައި ދެ ލަނޑު ސުން ލަނޑުން ވިކްޓަރީ ދެރަކޮށް އޭދަފުށި އެ މެޗް ކާމިޔާބުކުރުމެވެ. މެޗް ދުވަހަށް ފަހު ވިކްޓަރީގެ ކޯޗް އަބުޖީއަށް މީހަކު ބަތްޕެން ފުޅިއެއް ފޮނުވިއެވެ. ދެރަކޮށްލުމުގެ ގޮތުންނެވެ. އަބުޖީ މިކަން ނެންގެވީ ފައްސި ގޮތެއްގައެވެ. ބަތްޕެނަކީ ސިއްހީގޮތުން ފައިދާ ހުރި، ކުޅުންތެރިންނަށް ބުންވަރު ލިބިދޭ ބުއިމެއް ކަމަށް ބަލައި، ހާއްސަކޮށް ހެނދުނުގެ ފަރިތަކުރުންތަކަށް ސައިގެ ބަދަލުގައި ބަތްޕެން ބޭނުންކުރަން ފެށިއެވެ. ބަތްޕެނުން ލިބުނު ބުންވަރުގައި އެ މުބާރާތުގެ ތަށި ވިކްޓަރީން ހޯދިއެވެ. މި ވާހަކަ މި ގޮތަށް ކިޔައިދެއްވާފައި ވަނީ ބ. އަތޮޅުގެ ތާރީޚު ދެނެލައްވާ ދޮންފަނު މުޙައްމަދު ޔޫސުފެވެ.

ކުރީގެ އޭދަފުށި، ފޮޓޯ: ހަސަން ނަޖުމީ

އޭދަފުށީ ބަތްޕެނުގެ އަސްލަކީ އެ ރަށުގައި ކުރަމުން އައި ފޭރާންކުރުން، ފޭލިވިޔުމުގެ މަސައްކަތެވެ. ފޭލިވިޔުމުގެ މަސައްކަތަށް ބޭނުންވާ އުއިގަނޑުގައި ތާންލުމަށް ބަތްފެން ބޭނުންކުރެއެވެ. ތާނަކީ ފޭރާން ހަރުކުރުމަށް ޖަހާ އެއްޗެކެވެ. ތައްޔާރުކުރަނީ ސާގާއި ގޮދަނާއި ބައެއް ބާވަތުންނެވެ. ބޮޑުތަދުގެ ދުވަސްވަރު އިގްތިޞާދުކުރުމަށް ބަތްފެނުން ތާންލާން ފެށީކަމުގައިވެސްވެއެވެ. ހަނޑޫ ފެން އަޅައި އުނދުނަށް އުދުމަށް ފަހު، ކެކިގަތުމުން ފުރަތަމަ މައްޗަށް އަރާ ގަރުގަނޑު އުކާލަނީއެވެ. އޭގެ ފަހަށް ފެން އަޅައި ކައްކައި އޭގެ އޮލަބައި، “ތާން “ ނެގުމަށް ފަހު ފޭލިވިޔުމުގެ މަސައްކަތަށް ބޭނުންކުރަނީއެވެ. މި ގޮތަށް ކައްކާ ބަތްޕެނަށް އަލުން ފެން އަޅައި ހޫނުކުރަމުންދެއެވެ. ހޮނިހިރު ދުވަހާ ހަމައަށްވެސް އެ ބަތްޕެން ހުރެއެވެ. އެއީ މަޝްހޫރު ހޮނިހިރު ބަތްޕެނެވެ. ރަށަށް އަރާ މެހެމާނަކަށްވެސް އޭދަފުށިން އެންމެ އަވަހަށް ލިބޭ ބުއިމަކަށް މި ބަތްޕެންވިއެވެ.

‎ ފޭލިވިޔުމާއި ބަތްޕެނާއި އޭދަފުށީ ފުޓްބޯޅައިގެ ގުޅިފައިވާ ތާރީޚަކީ މިއެވެ. ނަމަވެސް ހިތާމަޔަކީ އޭދަފުށީގެ މިއަދުގެ ޖީލުގައި އޭދަފުށީ ފޭލިވިޔުމުގެ ތާރީޚީ އައިޑެންޓިޓީ ނުދަންނަ ކުދިންވެސް ތިބިކަމެވެ. ފޭއްޔަކީ އޭދަފުށީގެ އެންމެ ތާރީޚީ އޭދަފުށިވަންތަކަމުގެ ރަމްޒެވެ. ރަށެއްގެ ތާރީޚީ އައިޑެންޓިޓީ ދެމެހެއްޓޭނެ އެއް ގޮތަކީ ޒަމާނީ ބަދަލުތަކުގެތެރެއަށް އެ އައިޑެންޓީ ގެނައުމެވެ. ރަށު ބިނާ އާއި ރަށު ކައުންސިލް ލޯގޯއިން ރަށުގެ އައިޑެންޓިޓީ ފެނުމެވެ. ނުވަތަ ރަށުގެ ކުޅިވަރު ޓީމްތަކުންނެވެ. އޭދަފުށީ ރަސްމީ ޖާޒީބައިގައި ފޭލީގެ ކޮންމެވެސް ފަރުމާތަކެއް ހިމެނިދާނެއެވެ. އޭދަފުށި ކުޅެމުންދާއިރު ވިހުރުވާ ދިދައެއްގެ ގޮތުގައި ރަށް ރަމްޒުކޮށްދިނުމަށް ފޭލީގެ ފަރުމާތަކުން ދިދައެއް ބޭނުންކުރެވިދާނެއެވެ.

ފޮޓޯ: އެންމެ ފަހަށް އޭދަފުށީގައި ފޭލިވިޔުމުގެ މަސައްކަތްކުރި މީހުންގެ ތެރެއިން ފިނދަން ހަސަންފުޅާއި ދާއޫދު އަލީ، ކުޑަހޮއްކޮ

އޭދަފުށީގެ ތާރީޚީ، ފަންނުވެރި ރަމްޒު މިއަދު އެ ރަށުން ނުފެނެއެވެ. މިއަދު އެއީ ބ. ބްރެޒިލެވެ. ދެކުނު އެމެރިކާގެ ގައުމެއްގެ ނަމާއި އޭދަފުށީގެ މިއަދުގެ ހުނަރު ގުޅުނީއެވެ. ނަމަވެސް އޭދަފުށީގެ އިއްޔެގެ ހުނަރު މިއަދުގެ ހުނަރުގެ ތެރެއިންވެސް ފެންނަންވާނެއެވެ. މިއަދު އޭދަފުށީ ޓީމަށް ކުޅެމުން އެ ދަނީ ރާއްޖޭގައި އެންމެ ފަހަށް ފޭލިވިޔުން މީހުންގެ ކާފަދަރިންނެވެ. އޭދަފުއްޓާ އެކު އެންމެ ފަހަށް ފޭލި ވިޔުން ބ. މާއްޑޫ މީހުންގެ ކާފަދަރިންނެވެ. ރަށުވަންތަކަމަކީ އެ ރަށެއްގެ މަޝްހޫރުވި ފަންނުތަކެވެ. އެ ރަށަކާ ގުޅިފައިވާ ތާރީޚީ އަދި ސަގާފީ ކަންކަމެވެ. ބަހުރުވައާއި ރާގުވެސްމެއެވެ. އޭދަފުށިވަންތަކަން ދެމެހެއްޓުމަކީ މުހިންމެ ކަމެކެވެ.